Νεκρά δελφίνια ξεβράζει το Αιγαίο μετά τις ασκήσεις του τουρκικού πολεμικού ναυτικού. Τι λένε οι επιστήμονες για την ανεξέλεγκτη χρήση σόναρ

από Καθημερινή

Νεκρά δελφίνια ξεβράζει το Αιγαίο τις τελευταίες εβδομάδες, προκαλώντας έντονη ανησυχία για τις αιτίες και τις πιέσεις που ασκούνται στο πολύτιμο οικοσύστημα.

Τα 13 έφτασαν τα νεκρά δελφίνια που καταγράφηκαν εσχάτως από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», με πιο πρόσφατο περιστατικό την Τετάρτη. Τα έξι από αυτά εντοπίστηκαν στις βόρειες ακτές της Σάμου.

«Πρόκειται για δελφίνια που δεν φέρουν ίχνη ηθελημένης θανάτωσης ούτε κάποιας σοβαρής ασθένειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν νεαρά ζώα και τίποτε δεν δικαιολογούσε τον πρόωρο θάνατό τους», λέει στην «Κ» η υδροβιολόγος Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια ερευνών του «Αρχιπελάγους».

Την ίδια περίοδο συνήθως το Ινστιτούτο έβρισκε ένα ή δύο δελφίνια νεκρά.
«Τα δελφίνια που βρήκαμε είχαν παρασυρθεί από τους βορειοδυτικούς ανέμους, από περιοχές του κεντρικού και του βορειοανατολικού Αιγαίου. Όμως, αν αναλογιστούμε την ακτογραμμή χιλιάδων χιλιομέτρων της περιοχής, με κυρίως δυσπρόσιτες ακτές, κατανοούμε πως τα νεκρά θαλάσσια θηλαστικά που βρήκαμε αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος του πραγματικού αριθμού. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες δεν επέτρεψαν στο σκάφος μας να βγει στο ανοιχτό πέλαγος και να έχει καλύτερη εικόνα», εξηγεί στην «Κ» ο διευθυντής του «Αρχιπελάγους» Θοδωρής Τσιμπίδης.

«Η αύξηση των εκβρασμών δελφινιών συμπίπτει χρονικά με τις εκτεταμένες ασκήσεις του τουρκικού πολεμικού ναυτικού που έγιναν το προηγούμενο διάστημα στο Αιγαίο. Ενώ και τα σημεία που βρέθηκαν τα νεκρά θηλαστικά, παραπέμπουν σε μεταφορά τους από τις περιοχές των ασκήσεων. Συνεπώς, αν και απαιτείται χρόνος για να γίνουν οι απαραίτητες αναλύσεις, ώστε να προσδιοριστεί πιθανή σύνδεση των θανάτων των δελφινιών με τις τουρκικές ασκήσεις, δεν μπορεί να αγνοηθεί αυτή η πρωτόγνωρη πίεση που δέχονται τα θαλάσσια οικοσυστήματα», υπογραμμίζει ο κ. Τσιμπίδης.

Οι θάνατοι συμπίπτουν με τις ασκήσεις του τουρκικού πολεμικού ναυτικού

Οι ερευνητές του «Αρχιπελάγους» έχουν υπογραμμίσει επανειλημμένως πως η υπερσυγκέντρωση πολεμικών σκαφών στο Αιγαίο (από διάφορες χώρες), σε συνδυασμό με την άνοδο του τουρισμού και την υπεραλίευση, προκαλεί μεγάλες πιέσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα και ειδικά στα θηλαστικά. «Στις συγκεκριμένες ασκήσεις, όπως ανακοίνωσε το τουρκικό πολεμικό ναυτικό, συμμετείχαν πάνω από 100 τουρκικά πολεμικά πλοία, ενώ υπήρξαν βολές με πραγματικά πυρά, καθώς και συνεχόμενη (ανεξέλεγκτη) χρήση σόναρ, που προκαλεί έντονη υποβρύχια ηχορύπανση. Πολυάριθμες διεθνείς επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η ηχορύπανση από τις συγκεκριμένες συχνότητες των σόναρ του πολεμικού ναυτικού προκαλούν καταστροφικές συνέπειες στα θαλάσσια οικοσυστήματα, κυρίως στα θαλάσσια θηλαστικά, αλλά επηρεάζουν ακόμα και τα ψάρια και το ζωοπλαγκτόν», τονίζει ο κ. Τσιμπίδης. Τα σόναρ είναι συστήματα ηχοεντοπισμού υποβρυχίων, που χρησιμοποιούν τα πολεμικά πλοία και ελικόπτερα.

«Δεν επιθυμούμε να αξιοποιηθεί το γεγονός αυτό για εθνικιστικούς σκοπούς. Το Ινστιτούτο παρακολουθεί επί δεκαετίες τα προβλήματα που προκαλούνται από τις ανεξέλεγκτες στρατιωτικές ασκήσεις στο Αιγαίο. Στο παρελθόν έχουμε παρέμβει για τη διακοπή ασκήσεων βολής του ελληνικού στρατού σε προστατευόμενες νησίδες ή πέρυσι για ασκήσεις στη Χίο, όπου βομβαρδίστηκαν θαλάσσιες περιοχές, όταν είναι γνωστό πως οι εκρήξεις μέσα στη θάλασσα έχουν δραματικές συνέπειες. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε τέτοια μαζική θανάτωση δελφινιών», υπογραμμίζει ο κ. Τσιμπίδης.

Βελτιωμένες πρακτικές

«Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι, παρότι παλαιότερα οι ασκήσεις του ελληνικού πολεμικού ναυτικού προκαλούσαν βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα, τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιώσει τις πρακτικές για τον περιορισμό των επιπτώσεων: παύση χρήσης βομβών βυθού, διαχείριση της χρήσης σόναρ, απαγόρευση βολών σε προστατευόμενες περιοχές», λέει η κ. Μήλιου, σημειώνοντας πως αποτελεί «επείγουσα ανάγκη η αλλαγή νοοτροπίας να επεκταθεί στο σύνολο των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, η δραστηριότητα των οποίων αφήνει βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα».

Οι ερευνητές του «Αρχιπελάγους» ανησυχούν για τη διόγκωση της γενικότερης πίεσης στα ευαίσθητα οικοσυστήματα, έκφραση της οποίας είναι και η πρόσφατη ανησυχητική αύξηση των εκβρασμών δελφινιών.

Η πρώτη σύνδεση

Τον Μάρτιο του 1998 προκλήθηκε σάλος όταν δημοσιεύθηκε στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό «Nature» μελέτη του διδάκτορα βιολογικής ωκεανογραφίας Αλέξανδρου Φραντζή (επικεφαλής σήμερα του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος»), η οποία συνέδεε τον θάνατο 13 ζιφιών (είδος φάλαινας), που είχαν εκβραστεί στον κόλπο της Κυπαρισσίας δύο χρόνια νωρίτερα, με τη χρήση σόναρ από σκάφη του ΝΑΤΟ, κατά τη διάρκεια άσκησης στην περιοχή. Το ΝΑΤΟ δεν αποδέχθηκε αρχικά τη μελέτη του κ. Φραντζή. Το 2000, όμως, υπήρξαν και πάλι μαζικές εκβράσεις νεκρών φαλαινών και δελφινιών στις Μπαχάμες, με εκ νέου συσχέτιση από ερευνητές με τα σόναρ. Το ίδιο συνέβη στα Κανάρια Νησιά (2002 και 2004) και σε άλλες περιοχές της Ισπανίας το 2006. Το ΝΑΤΟ τελικά υποχρεώθηκε το 2006 να εκδώσει οδηγία για τον τρόπο χρήσης των σόναρ, ενώ ανάλογη μεθοδολογία ακολουθεί και το ελληνικό πολεμικό ναυτικό. Παραμένει, βέβαια, το ερώτημα εάν οι οδηγίες αυτές είναι επαρκείς και σε ποιον βαθμό τηρούνται.